Loading...
پوشش‌دهی بذر با استفاده از نانومواد کربنی به عنوان حامل باکتریایی در مایه تلقیح جامد
تاریخ شروع : 1402/05/15
مهلت ارسال : 1402/06/15
گرنت صندوق نوآوری و شکوفایی:
حمایت بلاعوض از طرح تا سقف 500میلیون تومان 



پوشش‌دهی بذر با استفاده از نانومواد کربنی به عنوان حامل باکتریایی در مایه تلقیح جامد

خلاصه فناوری:
استقرار مهم‌‏ترین مرحله فنولوژیک در چرخه زندگی گیاهان زراعی است که بسیار متأثر از کیفیت بذر کاشته شده است. از برداشت تا کاشت، طیف گسترده‌‏ای از عوامل از جمله شرایط نامساعد محیطی، عوامل ژنتیکی و جمعیت غالب میکروبی بیمارگر می‌‏تواند تأثیر مشخصی بر کیفیت بذر داشته باشد. این عوامل به تنهایی یا با هم می‌‏توانند باعث خسارت قابل توجه در صنعت بذر شوند. برای رفع این مشکل، خواص فیزیکی بذر با استفاده از کاربرد بیرونی برخی از ترکیبات فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیکی که به طور مستقیم به پوشش طبیعی خارجی بذر اضافه می‌‏شود، اصلاح می‏‌گردد. پوشش دادن بذر باعث بهبود فازهای جوانه‌‏زنی، پیشرفت رویدادهای فنولوژیک، افزایش ویژگی‏‌های فیزیومورفولوژیک و مهم‌تر از همه افزایش قدرت رویشی بذر می‌‏شود. علاوه بر این، پوشش‌‏دهی بذر ابزاری برای افزایش جوانه‌‏زنی و استقرار گیاه با بنیه قوی است که می‌‏تواند منجر به کاهش چالش‌‏های سیستم‏‌های کشاورزی و ترمیم سیستم‌‏های تخریب شده گردد. توجیه اقتصادی پوشش‌‏دهی بذر جهت کاهش هزینه‏‌های ناشی از استقرار ضعیف گیاهچه‌‏ها، تأخیر در جوانه‌‏زنی و آسیب‏‌های ناشی از عوامل بیماری‌‏زا و آفات نیز مطالعه و تأیید شده است. پس از انقلاب سبز، وابستگی فعالیت‏‌های کشاورزی به کودهای آلی به منظور تضمین عملکرد بیشتر محصول افزایش یافت. کودهای شیمیایی عملکرد محصول را افزایش می‌دهند اما با تحریک مخاطرات زیست‌‏محیطی کلیدی، مانند از بین رفتن تنوع زیستی، گرمایش جهانی و تجمع فلزات سنگین در موجودات زنده، پایداری محیط‌زیست را نیز به خطر می‌اندازند. بنابراین اتخاذ روش‏‌های کشاورزی طبیعی‌‏تر باعث کاهش اتکا به کودهای شیمیایی و حفظ تولید و بهره‏‌وری خواهد شد. امروزه دانشمندان بر این عقیده هستند که بیوچار یک تهویه‏‌کننده مناسب خاک و حافظ کربن و مواد مغذی در خاک است، و در نتیجه مشکلات زیست‏‌محیطی و مدیریت پایدار را با فراهم آوردن مواد مغذی طبیعی برطرف خواهد کرد. ضمناً بیوچار مزایای دیگری هم دارد: اول اینکه مواد اولیه تولید بیوچار فراوان و ارزان هستند و به طور کلی از بیوماس کشاورزی و زباله جامد به دست می‏‌آیند. دوم اینکه تولید بیوچار به میزان انرژی کمی نیاز دارد و معمولاً در دمای 700 درجه سانتی‏گراد صورت می‌‏پذیرد. دیگر اینکه فناوری بیوچار به علت توانایی در متعادل‏‌سازی تغییرات آب و هوایی و افزایش سلامت و باروری خاک، توجه زیادی را به خود معطوف کرده است. بیوچار دارای توانایی‏‌های فراوان از جمله کمک به حاصل‌خیزی خاک، حفظ کربن و حفظ آب است و گزینه بسیار مناسبی جهت پوشش‌‏دهی بذر می‌‏باشد. استفاده از بذر پوشش داده شده با بیوچار حفظ آب و مواد غذایی اطراف بذر و خاک پیرامون آن را به دنبال دارد و باعث غنی شدن خاک از مواد ارگانیک و جمعیت‏‌های میکروبی مفید خواهد شد. استفاده از بیوچار به ظهور گیاهانی قوی‌‏تر، با زنده‌مانی بهتر و دوام بیشتری در خاک‏‌های کم آب می‌‏انجامد. برای تولید بیوچار در اندازه‌‏های مختلف از غربال‌‏های با سایز مختلف استفاده می‏‌شود و بیوچاری که برای حامل میکروبی و پوشش بذری استفاده می‌‏شود، اندازه‌‏های ریزتری دارد. در حال حاضرفناوری نانو یک رشته تحقیقاتی در حال توسعه سریع است و نانوذرات عموماً ذراتی با حداقل اندازه بین یک تا صد نانومتر تعریف می‌‏شوند. مواد نانو با ساختار پیشرفته به‌عنوان راه‏‌حل‏‌های پایدار برای طیف وسیعی از مشکلات در زمینه‌‏های مختلف مانند انرژی، مواد، کشاورزی و محیط‌زیست توسعه یافته‏‌اند. به طور خاص این فناوری در گیاه‌‏پالایی (phytoremediation) از مواد آلی مختلف، معدنی و فلزات سنگین به عنوان ابزارهای قدرتمندی عمل کرده‌‏اند. پوشش‏‌دهی بذر با استفاده از مواد اگزوژن بر روی سطح بذرها با هدف بهبود ظاهر بذر و ویژگی‏‌های فیزیکی آن (به عنوان مثال، وزن و اندازه بذر) و/ یا آزادسازی ترکیبات فعال (به عنوان مثال، تنظیم‌‏کننده‏‌های رشد گیاه، ریزمغذی‌ها و تلقیح‌های میکروبی) است که می‌توانند از بذر در برابر پاتوژن‏‌های گیاهی محافظت کنند و افزایش جوانه‌‏زنی و رشد گیاه را در پی داشته باشد. تعامل همزیستی بین گیاهان و باکتری‏‌های محرک رشد بیش از چندین دهه است که در افزایش بهره‌‏وری در کشاورزی مورد توجه محققان واقع شده است. از جمله موفق‌ترین این تعاملات می‌‏توان به همزیستی گیاهان لگومی و باکتری‏‌های تثبیت‏‌کننده نیتروژن که عموماً ریزوبیا (rhizobia) نامیده می‏‌شوند، اشاره نمود که تثبيت بيولوژيک نيتروژن مولکولی از طریق مصرف کودهای بيولوژيک ميکروبی موفقیت‏‌های زیادی را در بر داشته است. محصولات دانه روغنی پس از غلات دومین منبع تأمین‌کننده انرژی غذایی در جهان است و دانه روغنی کلزا که با نام کانولا نیز شناخته می‌‏شود، سومین منبع اصلی روغن خوراکی پس از دانه‏‌های سویا و پنبه در جهان است. گیاه سویا (Glycine Max) نیز یکی از مهم‌ترین منابع روغن خوراکی و از لگوم‏‌های مهم در جهان به شمار می‏‌رود. با توجه به اهمیت بذرهای روغنی و گیاهان علوفه‌‏ای در ایران و دنیا، تحقیق حاضر پیشنهاد پوشش‌‏دار کردن بذور سویا، کلزا و نیز بذر گیاه علوفه‌‏ای بسیار مهم یونجه با پوشش نانوبیوچار حامل باکتری‌‏های ریزوبیا یا باکتری‏‌های محرک رشد بومی ایران مطرح می‌‏نماید. یک حامل باکتریایی خوب باید تعدادی ویژگی‏‌های کلیدی داشته باشد از جمله اینکه نسبتاً نامحدود باشد، در هر مکان در دسترس و ارزان باشد، ظرفیت خوبی برای نگهداری آب داشته باشد و هوا در آن رفت و آمد کند (خلل و فرج زیادی داشته باشد) و مهم‌‏تر از همه، باید رشد و بقای باکتری را در طول زمان تضمین کند. حامل باکتری باید غیرسمی و سازگار با محیط‌زیست باشد، به راحتی تولید و استریل شود و رساندن آن به مزرعه آسان باشد. در نهایت باید بتواند به عنوان حامل باکتری به راحتی به بذر بچسبد و باکتری‏‌ها را به تدریج در خاک آزاد کند، به سادگی پودر شود، قابلیت اختلاط با خاک و قابلیت بسته‌‏بندی را داشته باشد؛ که تمامی این خصوصیات را می‌‏توان در بیوچار یافت. محصول پیشنهادی ما بذور پوشش داده شده با نانوبیوچار حامل باکتری است که مشابه داخلی نداشته و دوست‌دار محیط‌زیست است. همچنین نسبتاً ارزان می‏‌باشد، زیرا منابع اولیه آن ارزان است و از آنجایی که باکتری‌‏های مفید برای گیاهان کشور باید بومی ایران باشد، برای صنعت کشاورزی کشور کارایی بالایی داشته و فاقد آلودگی زیست‏‌محیطی است.

ضرورت مسئله:
طبق گفته سرپرست مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران، هر ساله 150 تا 300 میلیون دلار هزینه واردات بذر می‌‏شود که قسمتی از این هزینه به دلیل واردات بذر باکیفیت است و با پوشش‌‏دار کردن مناسب بذور، از این هزینه کاسته خواهد شد. هر ساله مبالغ هنگفتی نیز صرف واردات کود و سم می‏‌شود، که این محصول پیشنهادی در صورت موفقیت از این هزینه نیز خواهد کاست؛ زیرا پیش‌‏بینی می‌‏شود پوشش بیوچار آغشته به باکتری به عنوان کود بسیار مقوی به ویژه در مرحله استقرار گیاه عمل کند. مسئله بسیار مهم دیگری که کشور ما با آن روبرو است، بحث تحریم واردات نهاده‏‌های کشاورزی است، لذا محصول پیشنهادی با توجه به ارائه تولید یک پوشش/کود زیستی اطراف بذر با عملکردی همزمان به عنوان یک کود زیستی قوی و یک پوشش موفق بذر به حل مشکل تحریم واردات کود و سم و بذر پوشش‌‏دار شده کمک زیادی می‏‌کند. یکی دیگر از معضلات کشور ما وجود خاک‏‌های شور و شرایط خشک است. محصول پیشنهاد شده به علت اینکه به عنوان یک جاذب آب عمل می‌‏کند، در شرایط خشکی می‌‏تواند در بهبود عملکرد مؤثر باشد. همچنین از طریق فعالیت باکتری‏‌های تثبیت‏‌کننده نیتروژن می‌‏تواند تحمل گیاه به تنش شوری را تا حدی افزایش دهد. لازم به یادآوری است که باکتری‏‌های مورد استفاده در تحقیق حاضر بومی کشور خواهد بود. مسئله مهم دیگر، آلودگی‌‏های زیست‏‌محیطی ناشی از استفاده از کودهای شیمیایی است. بیوچار به علت اینکه ترکیبی با منشا صددرصد گیاهی است، دوست‌دار محیط‌زیست بوده و مشکل آلودگی ناشی از مصرف بی‌رویه کودهای شیمیایی را نخواهد داشت.

مسئله اصلی تحقیق:
  • یک مسئله بسیار مهم در پوشش‏‌دار کردن بذور با باکتری، بومی بودن و جداسازی باکتری از ریزوسفر یا فضای اطراف ریشه گیاه رشد یافته درون کشور است. بذور وارداتی پوشش‌‏دار شده با باکتری، اگرچه با باکتری‏‌های مفید پوشش‌‏دار شده‌‏اند، اما باکتری به کار رفته بومی مزارع ایران نیست و از این حیث این محصول پیشنهادی شانس بهتری برای پذیرش در بازار دارد.
  • طرح پیشنهادی مشابه ایرانی ندارد.
  • به علت تحریم ناگزیر هستیم کیفیت بذرهای داخلی را افزایش دهیم.
  • در مقایسه با بذور پوشش‌‏دار وارداتی، صرفه اقتصادی بسیار زیادی دارد و بذوری که به صورت محدود وارد کشور می‏‌شوند بسیار گران هستند (بذر پوشش‌‏دار یونجه وارداتی کیلویی 380 هزار تومان)
  • فقط باکتری‌‏های مزارع ایران (بومی ایران) بر روی بذرهای کشت شده درکشور باعث ارتقا رشد و بهبود کیفیت زراعی می‌‏شوند و امکان استفاده از باکتری‌‏های خارجی به عنوان تقویت‏‌کننده رشد میسر نیست.
  •  نیاز به یک بستر مناسب جهت پوشش دادن بذور با باکتری‏‌های بومی است که نانوبیوچار در این رابطه پیشنهاد مناسبی می‏‌باشد.
نام و نام‌خانوادگی رشته/ مقطع تحصیلی همکار/ مشاور طرح وضعیت شغلی
کبری مسلم‏‌خانی دکتری مهندسی کشاورزی- بیماری‌‏شناسی گیاهی مجری اول عضو هیئت‌علمی و دانشیار موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال
سیما آزادمنش دکتری مهندسی کشاورزی- بیماری‌‏شناسی گیاهی مجری دوم محقق موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال
هادی ابراهیم فتح‌‏آبادی پسادکتری- مهندسی مواد مشاور پژوهشگر پسادکترای دانشگاه صنعتی شریف


سوابق عرضه‌کننده فناوری و مسئول اصلی تیم پژوهشی:
خانم دکتر کبری مسلم‏‌خانی:
ایشان عضو هیئت‌علمی، مدیر بخش ارزیابی اصالت ژنتیکی و دانشیار موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال- سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی هستند. خانم دکتر مسلم‌‏خانی در قریب به 85 طرح پژوهشی به عنوان مجری یا همکار طرح مشارکت داشته و دارای تألیفاتی از جمله سه کتاب "مهندسی ژنتیک برای مقاومت به بیماری‌‏های گیاهی"، "تولید ریزغده سیب‌‏زمینی" و "فیتوپلاسماها" می‌‏باشند. از ایشان مقالات ISI و علمی-پژوهشی متعددی در مجلات معتبر داخلی و خارجی به چاپ رسیده است. ایشان دانشجویان زیادی در مقطع کارشناسی‌ارشد و دکتری داشته‏‌اند و سوابق پژوهشی ایشان در زمینه مطالعات باکتری‌‏شناسی گیاهی به ویژه بر روی باکتری‏‌های بیمارگر گیاهی و باکتری‏‌های مفید محرک رشد در بذر است.
خانم دکتر سیما آزادمنش: خانم دکتر آزادمنش پس از فارغ‌‏التحصیلی در مقطع دکتری بیماری‌‏شناسی گیاهی، مدتی در انستیتو پاستور ایران فعالیت داشته و در دو طرح علمی-پژوهشی در انستیتو پاستور ایران همکار طرح بوده‏‌اند. سپس به عنوان کارشناس مطالعات مولکولی در شرکتی دانش‏‌بنیان به فعالیت‌‏های علمی خود ادامه دادند. ضمناً ایشان دارای یک جلد کتاب ترجمه و مقالات ISI و علمی-پژوهشی در ارتباط با بیماری‏‌شناسی گیاهی و بررسی بذور از جمله بررسی زنده‌‏مانی بذر هستند.
آقای دکتر هادی ابراهیم فتح‌‏آبادی: آقای دکتر فتح‌‏آبادی پژوهشگر پسادکتری رشته مهندسی مواد دانشگاه صنعتی شریف بوده و دارای 35 مقاله در مجلات بین‏‌المللی، علمی-پژوهشی و کنفرانسی بین‌‏المللی و ملی می‌‏باشند. ایشان سابقه زیادی در حوزه کار با نانوذرات دارند و به عنوان مشاور در این طرح همکاری دارند.


 
در مورد ماده به کار رفته به عنوان فاز جامد پوشش‌‏دهنده، نانوبیوچار و بیوچار منابع غنی از عناصر ماکرو نیتروژن، گوگرد، پتاسیم، منیزیم، کلسیم، فسفر، روی، منگنز، آهن، مس، ریزمغذی‏‌ها و خاکستر هستند که خود این عوامل به تنهایی به عنوان یک کود بسیار غنی عمل می‏‌کنند. بیوچار در فرم نانو دارای خاصیت تأخیر در آزادسازی ترکیبات سازنده خود است که این خصوصیت رهاسازی با تأخیر نیز بسیار به رشد و نمو بذر و گیاهچه کمک می‏‌کند و در کشاورزی پایدار نقش بسیار مهمی دارد. استفاده از نانوبیوچار خواص خاک را افزایش می‏‌دهد و آن را برای رشد و توسعه گیاهان مناسب‏‌تر می‌‏کند. نانوبیوچار با بهبود قابلیت‏‌های خلخل، مقاومت، و نگهداری آب، زیستگاه مطلوب خاک را برای باکتری‌‏ها فراهم می‌‏کند. از طرفی همراهی باکتری‏‌های محرک رشد و تثبیت‌‏کننده نیتروژن با نانوبیوچار قابلیت این پوشش زیستی را به دلیل فعالیت‏‌های مفید باکتری‌‏های همزیست در تأمین برخی عناصر مهم در گیاه و تقویت رشد و مقاومت گیاه به تنش‌‏های زنده و غیر زنده بیش از پیش ارتقاء می‌‏دهد.
  • محصول پیشنهادی، دوست‏‌دار محیط‌زیست و یک پوشش کود زیستی/ محافظ رشدی صددرصد طبیعی است.
  • دارا بودن بازار مناسب جهت عرضه
  • امکان کشت و کار بذور پوشش‏‌دار شده با نانوبیوچار و باکتری در خاک‏‌های شور و خشک میسر خواهد شد که مشکل بسیاری از اراضی کشور ما می‌‏باشد.
  • تا حدی مشکل تحریم واردات بذر با کیفیت (پوشش‏‌دار) را مرتفع خواهد نمود.
  • از یک ترکیب غیر شیمیایی و دوست‌دار محیط‌زیست و بومی کشور برای پوشش‌دهی بذور استفاده می‌‏شود.
کشاورزی با فناوری نانو یک زمینه به سرعت در حال رشد است. نانوبیوچار از طریق کاهش اندازه و غربال‌گری ذرات از بیوچار به دست می‏‌آید. نانوبیوچار خواص فیزیکوشیمیایی برتری را نسبت به بیوچار دارد. یک برتری مهم نانوبیوچار نسبت به بیوچار اتصال بهتر باکتری‌‏ها به نانوبیوچار به دلیل نسبت زیاد سطح به حجم، pH بالاتر نانوبیوچار و خواص یونی نانوبیوچار است. بذر پوشش‌‏دار شده با نانوبیوچار آغشته به باکتری دارای قدرت رشد و استقرار بالاتری نسبت به بذر بدون پوشش است. با توجه به اینکه خاک‏‌های شور و خشک سطح وسیعی از کشور را شامل می‌‏شود، استفاده از پوشش نانوبیوچار حامل باکتری هم بر غلبه به تنش خشکی (به علت جاذب بودن ساختار نانوبیوچار) و هم مشکل شوری (به علت وجود باکتری‏‌های تقویت‌‏کننده رشد و تثبیت‏‌کننده نیتروژن) کمک زیادی خواهد کرد بنابراین در خاک‏‌های شور و خشک کارایی مناسبی دارد. همچنین باعث تغییر بافت خاک و افزایش جمعیت میکروبی خاک خواهد گردید و در خاک‌‏های ضعیف از نظر جمعیت میکروبی نیز کاربرد خواهد داشت. لازم به ذکر است که حتی در صورت عدم کلونیزاسیون موفق باکتری، بذر پوشش داده شده با نانوبیوچار به تنهایی نیز نوآوری تولید محسوب شده و به عنوان یک پوشش قوی برای بهبود عملکرد بذر کارایی دارد.
با توجه به اینکه امکان پوشش‏‌دهی انواع بذر با بیوچار و امکان استفاده از بیوچار به عنوان حامل باکتری گزارش شده است، ما انتظار داریم که بتوانیم بذر دانه‌‏های روغنی کلزا و سویا را که از دانه‏‌های روغنی مهم هستند و در اقتصاد کشور نقش دارند با نانوبیوچار حاوی باکتری‌‏های محرک رشد بومی کشور پوشش‏‌دهی و بذرهایی با قدرت رویش و استقرار بهتری از بذر بدون پوشش را تولید کنیم. همچنین با توجه به نقش گیاه علوفه‏‌ای یونجه و قیمت بسیار بالای بذور یونجه پوشش‌‏دار وارداتی، توقع تولید بذرهای پوشش‌‏دار یونجه با نانوبیوچار و باکتری‏‌های تثبیت‏‌کننده نیتروژن بومی کشور را داریم.
با توجه به اینکه توسط تیم اجرایی، نانوذره بیوچار با منشا چوب سخت، با اندازه مناسب سنتز و تأیید شده، سایر مراحل زیر مورد انتظار است:
  1. جداسازی و انتخاب سویه باکتریایی مناسب
  2. بررسی اثرات سویه‌‏ها در جوانه‌‏زنی و سایر ویژگی‏‌های رویشی گیاهچه طبق دستورالعمل ISTA و اثر تیمار بذر بر مقاومت گیاه در برابر تنش خشکی در قالب طرح آزمایشی
  3. بررسی بهترین فرمولاسیون چسب جهت اتصال پوشش به بذر
  4. پوشش‌‏دهی بذر با ترکیب نانوبیوچار+باکتری
  5. بررسی مدت زنده‏‌مانی باکتری در پوشش بذر جهت انبارداری تا 6 ماه
  6. افزایش درصد جوانه‌‏زنی و افزایش رشد به میزان حداکثر 20 درصد بعد از پوشش‏‌دهی بذر با نانوبیوچار و مخلوط نانوبیوچار+باکتری
  7. مطالعات گلخانه‏‌ای رشد بذور پوشش‏‌داده شده
  8. مطالعات مزرعه‌‏ای بذور پوشش‌‏دار شده در 4 منطقه متفاوت زراعی کشور
  9. تولید حداقل سالی 20 کیلوگیرم بذر تیمارشده
  • هزینه اجرای طرح حدود 600 میلیون تومان برآورد می‌شود، که حداکثر 70 درصد این مبلغ تا سقف 500 میلیون تومان، از محل حمایت صندوق نوآوری و شکوفایی تامین خواهد شد.
  • مدت‌زمان اجرای طرح حدود 36 ماه برآورد می‌شود.
  • مالکیت معنوی: مشارکت‌کننده در مالکیت معنوی ناشی از اجرای تحقیق سهیم خواهد بود و انتشار مقاله مشترک توسط مجری و مشارکت‌کننده در ژورنال‌های داخلی و خارجی، ارائه مقاله در کنفرانس‌ها و سمینارها با موافقت و اشاره به نام همه دست‌اندرکاران مجاز خواهد بود.
  • مالکیت منافع مادی: سهم مشارکت شرکت/شتاب‌دهنده متقاضی حداقل 10 و حداکثر 35 درصد خواهد بود (منافع مالی ناشی از توسعه این فناوری بر اساس توافق طرفین و مشترک خواهد بود و باتوجه‌به سهم آورده نقدی و غیرنقدی توسعه‌دهنده، سهم مالکیت قابل‌مذاکره و توافق است).
شماره تماس:
09025555482
09025555471

اینستاگرام:
iran.challenges@